Mensen die in een existentiële crisis verkeren, buigen zich over de zin van het leven. Dat het volstrekt zinloos is, daar lijkt iedereen het eensgezind over eens te zijn. Maar dat het leven in feite gepaard gaat met een en al ellende, lijkt iedereen voor lief te nemen. Driekwart van de wereld leeft in armoede. En nee: die mensen, die mensen die in die crisis verkeren, zijn niet suïcidaal. En ja, toegegeven: het is nogal overdreven omschreven. Maar een groot deel van de mensen die zich op deze godverdomse bol begeven, dragen wel een groot deel van hun leven ellende met zich mee. En dat moet stoppen, vinden een steeds groter groeiende groep mensen.
Nu zul je misschien zelf op mogelijke oplossingen komen om bijvoorbeeld de hongersnood voorgoed te laten doen verdwijnen. Om de ongelijkheid tussen arm en rijk te verkleinen, om de kansen voor iedereen gelijk te trekken: bespaar je de moeite. Dat is niet wat mijn oplossing inhoudt. Hypothetisch: ik stel voor om vanaf nu te stoppen met voortplanten. Niet door het te verbieden – ik ben een liberaal – maar door het te ontmoedigen, of door middel van een geboortestop. Niet alleen vanwege het leed dat een groot deel van de mensen meemaakt en mee zal maken, maar ook door iets anders: de angst voor de dood. Het onvermijdelijke. Ik heb me er zelf al bij neergelegd. Het idee dat het iets is om mee te willen maken vanwege de mysterie eromheen zodra de tijd is gekomen heeft bij mij geholpen. Maar de angst zal ik – net als iedereen, bewust of onbewust -, gedurende het bestaan nog altijd meedragen.
Hyperbolisch: Laten we een keer de oerdrang om ons voort te planten voor eens en altijd afkeuren. Leven is lijden, dat is onomstotelijk. Het (mensen)leven is zinloos, nutteloos, de meeste mensen deugen bovendien niet: genoeg redenen om te stoppen met voortplanten. Het egoïsme van de mens dat hij zichzelf moet reproduceren, moet een keer klaar zijn. Zonder toestemming iemand op aarde zetten, zeker nu, in deze tijd, is in principe moreel verwerpelijk.
Al het goede dat de wereld ons kan bieden, wordt door ons toch al overhoop gegooid. De wereld is beter af zonder ons, dus stop met voortplanten en laten we het uitsterven van de mensheid centraal stellen. Nee, je bent geen moordenaar als je kinderen hebt gekregen, in tegendeel. Mensen die nu het lef hebben om zichzelf voort te planten, verdienen wat mij betreft echter het respect niet meer. Ieder kind is weer een enorme voetafdruk extra op de toch al overvolle en beschadigde moeder aarde, dus hou er alsjeblieft mee op. Laten we het niet normaal maken.
Zodra een mens bewustzijn ontwikkeld, zal het zichzelf ooit dezelfde levensvragen stellen die de mensen die in zo’n crisis verkeerden zichzelf toen op dat moment stelden. De een gaat er makkelijker mee om dan de ander. Maar wees eerlijk: had het nu echt uitgemaakt of je nu wél of niet had geboren? Ik denk van niet. De lijdensweg lijkt onnodig geweest te zijn en had zelfs voorkomen kunnen worden, ware het niet dat hun ouders een leuke avond hebben gehad. Een geboorte is op zijn hardst gezegd pure moord, vinden sommigen. (Ik niet). De nakomeling heeft zelf nooit besloten of hij (in deze tijd) wel geboren had willen worden.
Dit alles noemen we in de filosofie het antinatalisme. Dat is een stroming dat het lijden waarover we het hier hebben in verhouding met het geluk dat iemand zal hebben de conclusie trekt dat het leven opzichzelfstaand een negatieve aard heeft. Critici vinden dat de mate waarin je opgroeit ook invloed heeft en het dus verschilt per individu. Als iemand in een welvarend gezin opgroeit, is de kans immers groter dat hij meer geluk zal ervaren dan pech. Maar het feit dat het ooit gedurende zijn leven leed zal meemaken, staat al vast. Het zal ooit afscheid moeten nemen van dierbaren waarvan het houdt. En het zal zelf ook bij andere narigheden betrokken worden, zoals falen en andere tegenslagen. Ook de doodstraf die iedereen vanaf dag 1 geveld heeft gekregen is een argument voor deze stroming. Want waarom zou je überhaupt leven als alles wat je hebt bereikt, en ook je herinneringen, voorgoed in je verdwenen zullen zijn zodra je reis is afgelopen? Klinkt confronterend, maar het moet gezegd worden.
De filosoof David Benatar is een fel antinatalistische propagandist en actievoerder. Hij schreef er een boek over, getiteld Better Never to Have Been waarin hij verschillende standpunten ervan uiteenzet. De mening dat de mensheid net zo goed niet had hoeven bestaan, is niet controversieel. Daar is iedereen het over eens. Maar dat sommige aspecten hiervan dusdanig hard binnen kunnen komen, valt voort te stellen. Een volgeling is niet iemand die moord goedpraat, of zelfmoordneigingen heeft. Het is iemand die kritiek geeft op het idee dat de mens een godsgeschenk is en het leven per definitie een feest is. In een tijd waarin nog altijd mensonterende misdaden worden gepleegd, virussen over en weer gaan, oorlogen worden gevoerd, het leven steeds duurder wordt, er een gebrek aan schoon drinkwater en voedsel is voor iedereen, er landen zijn zonder eerlijke verkiezingen, er geen gelijke kansen zijn voor iedereen en racisme en discriminatie nog altijd voorkomen maken dit argument.
Iemand die vanwege ecologische redenen geen baby op aarde wil zetten, wordt volgens Benatar een misantropische antinatalist genoemd. Iemand die vanwege de standpunten van Benatar geen kind op aarde wil zetten, is een filantropische antinatalist. Daar zit volgens hem dus een wezenlijk verschil in. En dat benadrukt hij ook. Geboorteplannen cancelen vanwege de klimaatproblematiek klinkt wellicht in de oren als een typische hype verzonnen door ‘klimaathippies’ dat later wel weer zal overwaaien, maar gezien de ernst van de zaak is het aannemelijker dat de kans juist groter is dat het steeds populairder zal worden en het meer mensen mee zal trekken. En dat is maar goed ook. Voor de goede orde: ik ben zelf een filantropische semi-antinatalist. Het leven had voor mij niet gehoeven, maar verder ben ik wel kritisch op de redenering omtrent de lijdensweg die wordt bewandeld.
Hoe nu verder? Het verspreiden van het woord is volgens mij het beste wat je kunt doen. Benatar en andere aanhangers zijn zich er goed van bewust dat het nooit gaat lukken om collectief te stoppen met voortplanten. Maar, zolang één iemand het al doet, is er in ieder geval één potentieel leven bespaard gebleven. En dat is mooi meegenomen. Dus, stop met kinderen maken en doe mee om het uitsterven van de mensheid te bewerkstelligen, pleiten ze.Het antinatalisme: is leven lijden?